ექვთიმე თაყაიშვილის ბიოგრაფია

    wminda eqvTime TayaiSvili daibada guriis (maSindeli quTaisis guberniis ozurgeTis mazris) sofel lixaurSi, 1863 (an 1862) wlis 5 ianvars. mamamisi aznauri simon TayaiSvili kordonis oficeri iyo, deda – nino nakaSiZe ki mazris mowinave qalTa Soris ixseneba.

  wmindans mSoblebi adre gardaecvalnen.

  mas adreve gamouvlenia swavlisadmi didi miswrafeba. samazro saswavleblis damTavrebis Semdeg eqvTimes meurves – siZes surda, igi soflis mwerlad gaemwesebina, rac im droisaTvis ramdenadme mainc Semosavliani saqme iyo, magram ymawvilma Tavisi gaitana da jer ozurgeTis samazro saswavlebelSi, Semdeg ki quTaisis klasikur gimnaziaSi Cairicxa. gimnazia eqvTimem 1883 wels daasrula vercxlis medliT.

  1883 wels eqvTime peterburgis universitetis istoriul-filologiur fakultetze Cairicxa, 1887 wels daasrula igi da mecnierebaTa kandidatis xarisxiT dabrunda TbilisSi.

  1895 wels eqvTimem ilia WavWavaZis CareviT colad SeirTo Tbiliseli iuristis, ivane poltarackis asuli nino.

  eqvTime TayaiSvili aqtiur mecnierul, pedagogiur da sazogadoebriv moRvaweobas eweoda. RvTisa da eris siyvaruli edo safuZvlad mis yovel moqmedebas.

  Tavisi mecnieruli muSaobis umTavres miznad eqvTime Tvlida masalebis Sekrebas saqarTvelos istoria-arqeologiisaTvis; es miaCnda Cveni kulturis istoriisaTvis umniSvnelovanes saqmed da aRniSnavda, rom rodesac aseTi masala sakmaod dagroveboda, gamoCndebodnen CvenSi mecnierebi, romlebic jerovnad Segvidgendnen saqarTvelos istorias. “am muSaobaSi rom Sevedi, - ambobs eqvTime, - saqarTvelo daviare da davinaxe, Tu ra uzarmazari masalaa ganwiruli daviwyebisa da xSirad daRupvisTvisac, prdapir amitana fanatikurma miswrafebam, rac SeiZleboda, meti momeswro, miT umetes, rom Cem TanamedroveTagan maincdamainc aRaravin misdevda am saqmes an jerovnad ver akeTebda. “

  mecnierebis ra dargSic ar umuSavia wmindans-istoria, arqeologia, eTnoghrafia, epigrafia, numizmatika, filologia, folkloristika, lingvistika, xelovnebis istoria… yvelgan Cveni eris istoriis anarekls, Cvens nakvalevs eZebda.

  1889 wels dimitri baqraZem da eqvTime TayaiSvilma daarses “saqarTvelos saegzarqoso muzeumi”, romelSic Tavs uyridnen xmarebidan gamosul Zvel saeklesio wignebs, xelnawerebs, nivTebs. ikvlevdnen maT, wesrigSi mohyavdaT… muSaobdnen saqarTvelos eklesiis istoriis Sedgenaze.

  1907 wels, d. baqraZis gardacvalebis Semdeg, eqvTimem daarsa “saqarTvelos saistorio da saeTnografio sazogadoeba:, romelic farTo miznebs isaxavda. am sazogadoebis mier mowyobili  eqspediciebidan gansakuTrebiT aRsaniSnavia mogzauroba “samuslimano saqarTveloSi”. aq samSoblodan Casuli mecnieri Tanamemamuleebs uRviZebda erovnul grZnobebs. eqvTime wers: “1917 wels iq myof xelfexs mikocnida kola-olTis-Canglis qarTveloba, maT ara mxolod Zveli erovnuli Cvevebi gamoavlines, aramed vinme-vinmes saxlebsa da Robe-yoreebSi moqceul nagebobaTa qvebic ki gamoaRebines da adrindel adgilebs daubrunes. fics debdnen Cvens winaSe, mSvidad brZandebodeT, ar daviviwyebT mama-papaTa Cveulebebs da maT mier nageb-naSenebsac movuvliTo. zog sofelSi mcxovreb mahmadian qarTvelebs qarTuli ena daviwyeboda, magram Segneba, rom isini winaT qarTvelebi iyvnen, TiTqmis yvelas hqonda.”

  “saistorio da saeTnografio sazogadoebam” Segroveba-SesyidviT ramdenime weliwadSi mniSvnelovan masalas mouyara Tavi. maT Soris iyo sxvadasxva “saarqeologio da saeTnografio nivTebi”, “naqsov-nakerebi” xelnawerebi.. calke koleqcias Seadgenda eklesia-monastrebis kedlebidan gadmogebuli freskebi – 73 Zveli freskis piri.

  Segrovili masalebi, droebiT, axlandeli universitetis SenobaSi moTavsda. mogvianebiT, eqvTimes iniciativiT qarTvelTa Soris wera-kiTxvis gamavrcelebeli sazogadoebis, saqarTvelos saeklesio muzeumis, universitetis siZveleTsacavis da xelovnebis muzeumis fondebs Tavi mouyares universitetis SenobaSi. 1930 wlis Semodgomidan ki isini TiTqmis mTlianad xelovnebis muzeums gadaeca

  eqvTime TayaiSvilis adrindeli naSromebidan gamovyofT, iv. javaxiSvilis sityvebiT, “fundamentur” or toms “xelnawerTa aRwerilobisa”.  “sam istoriul xronikas”, sadac cxadyofilia, rom sami qronika Seadgens “qarTlis cxovrebis” ZiriTad wyaros; mis mier aRmoCenil “parxlis saxarebis” mecnierul gamocemas, “arqeologiur eqspedicias kola-olTisSi da CanglSi 1907 wels”.
  წმ. ექვთიმე თაყაიშვილს საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიისათვი მებროლთა რიგებშიც ვხედავთ. ის იგონებს, რომ " როცა ამ საკითხში მეფის ნაცვალ ვორონცოვ–დაშკოვისაგან მხადაჭერის იმედი დავკარგე, გადავწყვიტეთ, დიდი დიდი დემონსტრაცია მოგვეწყო და ავტოკეფალია მოგვეთხოვა... ილიამ გვითხრა, თუ საჭიროა მე წაგიძღვებითო".ილიას ბინაზე იკრიბებოდნენ ქართველი სამღვდელოების და საზოგადოების წარმომადგენლები, მაგრამ " განზრახული დემონსტრაციის მოწყობა აღარ დაგვჭირდა, ვინაიდან ჯერ იყო და 1905 წლის კონსტიტუციამ სასტიკი ხასიათი მიიღო და ბოლოს კი, 1917 წელს, საქართველოს ეკლესია, ასე ვთქვათ, რევოლუციურად ჩამოშორდა რუსეთისას". ექვთიმე თაყაიშვილის მნოშვნელოვანი როლი შეუსრულებია თბილისის უნივერსიტეტის დაარსებაში 1918 წელს.

   1921 წლის 25 თებერვალს, საქართველოში საბჭოთა ხელისუფლები დამყარების გამო, საფრანგეთში ევაკუირებულმა მენშევიკურმა მთავრობამ გაიტანა საბანკო ვალუტა, ჩვენი ისტორიისა და კულტურის სამუზეუმო განძეულობა და ხელნაწერები. მათ მცველად გაყვა ექვთიმე თაყაიშვილი მეუღლითურთ."ძალაუნებურად მომიხდა ემიგრანტობა, რათა არ მოვშორებოდი ჩემი ერის სასიქადულო კულტურულ საგანძურს, დამეცვა იგი ყოვლეგვარი საფრთხისაგან ", –წერს წმინდანი. საფრთხე კი ბევრი იყო: ბრიტანეთის და ნიუ–იორკის მუზეუმებს ექსპონატების შესყიდვა სურდათ, გრაფ ობოლენსკის ქვრივს, სალომე დადიანს სასამართლოში აღუძრავს საქმე– საქართველოს ეროვნული განძის საგრძნობი ნაწილილ ერთადერთ კანონიერ მემკვიდრედ ასახელებდა თავს; მეორე მსოფიო ომის დროს ფაშისტებსაც გაუჩხრეკიათ ექვთიმეს ბინა, ბოლოს კი თავად საფრანგეთის მთავრობას განუცხადებია განძზე პრეტენზია – მენშევიკების მთავრობა აღარ არსებობს, განძი უპატრონოა და ლუვრის საკუთრება უნდა გახდესო. 1935 წელს ყოფილმა მთავრობამ უიარი განაცხადა განძეულის მეურვეობაზე და მისი დაცვა ე. თაყაიშვილს დააკისრა ყოველმხრივ.

    ექვთიმე უკიდურეს გაჩირვებაში იმყოფებოდა : 1931 წელს გარდაეცვალა მეუღლე ნინო , მარტო დარჩენილი მოხუცი შიმშილის, ყინვისა და ავადმყოფობისაგან ბევრჯერ დაღუპვის პირამდეც მისულა, მაგრამ ღვთისაგან და ერისაგან დაკისრებული მოვალეობისათვის არ უღალატია.

    ბოლოს, 1945 წელს, მეორე მსოფლიო ომში საბჭოთა კავშირის გამარჯვების შედეგად ხელსაყრელი პირობები შეიქმნა განძის საქართელოში დასაბრუნებლად. გათავისუფლებული საფრანგეთისა და საბჭოთა კავშირის მთავრობების შედეგად იგი ამერიკულ თვითმფრინავებზე დაიტვირთა და მცველების თანხლებით გადმაოიგზავნა საქართველოში ისე, რომ შენახვის დიდი თანხის გადახდა არ მოუთხოვიათ. განძს ექვთიმე თაყაიშვილიც გამოჰყვა.

     თბილისის აეროდრომზე თვითმპრინავი 11 აპრილს დაეშვა. ექვთიმემ ქართულ მიწაზე ფეხი რომ ჩამოდგა, ზევით აიხედა, ზეცას შეხედა, მერე დაიხარა, მარჯვენა ხელით აიღო მიწა და მას ეამბორა. როგორც თავად იგონებდა, პირველად ეს სიტყვები მოსდგომია ენაზე: "ვა–ფირუზ, ხმელეთ–ზურმუხტო, ჩემო სამშობლო მხარეო!... სნეული დავბრუნებულვარ, მკურნალად შემეყარეო!...

         სამშობლოს პატივით მიიღეს ერისთვის დამაშვრალი მოღვაწე, აღადგინეს თბილისის უნივერსიტეტში პროფესორად, აირჩიეს აკადემიის წევრად, განახლდა უცხოეთშში განაწამები მისი გული. მოხუცმა მოიკრიბა უკანასკნელი ძალები და ჩაერთო საზოგადოებრივ ცხოვრებაში . "უცხოობაშ იუთქვამს– ძალიან შემიფერხდა საკვლევაძიებო საქმიანობა. მე იქ მე იქ მოლოდ ნცირე ნაწილი გამოვაქვეყნე წაღებული მასალისა და ჩანაწერებისა... იმედი მაქვს, რომ ორიოდე წლის სოცოცხლეს , რომელიც დამრჩნია... მოვიხმარ ჩემზე დარჩენილი ვალის ბოლომდე მოხდას, ვეცდები, აღარც ერთი ჩემ ხელთ მყოფი თუ ჩემ მიერ დათვალიერებული ძეგლი აღარ დამრჩეს გამოუცემელი; მით უმეტეს, რომ ბევრი მათგანი უკვე იმსხვერპლა ბუნების ძალებმა, დრომა ტუ არევ–დარევამ".

    ექვთიმემ უნივერსიტეტიდან ოფიციალურად გამოითხოვა თანამშრომლები, რომელთაც მუშაობაში იხმარებდა–ცდილობდა, რაც შეიძლება მეტი მოესწრო; კითხულობდა საჯარო ლექციებს, რჩევა–დარიგებებით ეხმარებოდა მეცნიერებს თუ ნიჭიერ მოწაფეებს.

    ბოლოს, ღვთის წინააღმდეგ აღბორდგა ბოროტი: 1951 წლის დეკემბერში დააპატიმრეს მისი შვილობილი ლიდა პოლტარაცკაია, ვისთან ერთადაც ცხოვრობდა ბინაში. შმედეგ მომვლელმა ქალმაც შეწყვიტა სიარული, 1952 წლის დასაწყისში უნივერსიტეტიდან გამოუგზავნეს უწყება, რომ გათავისუფლებულია საქართველოს ისტორიის პროფესორის თანამდებოდა " საკმარისი პედაგოგიური დატვირთვის უქონლობის გამო" .მალე გაირკვა, რომ ხმები დაეყარათ ,თითქოს ექვთიმეს შინაპატიმრო ჰქონდა და ბევრი მეცნიერი ამის გამო მასთან მისვლას ვერ ვბედავდა. თანამშრომელსაც აუკრძალეს მასთან სიარული.

    ასეთმა დევნა–შევიწროებამ ძლიერ იმოქმედა ისედაც დასნეულებულ ექვთიმეზე. ახლობლებისთვის უთქვამს: " მ ეფეხი მტკიოდა, თორემ შინაგანი ორგანიზმი ძალიან ჯანმრთელი მქონდა... ახლა იმ გულმაც დამიწყო ტკივილი, რომელსაც უწინ არც კი ვგრძნობდი, სად მქონდა"...

    1953 წლის 21 თებერვალს წმინდა ექვთიმე თაყაიშვილმა სული უფალს შეჰვედრა.. გარდაცვლების მიზეზი იყო გულის დამბლა.

   24 თებერვალს მცირერიცხოვანმა პროცესიამ მიაცილა წმინდანის კუბო ვაკის სასაფლაომდე. ათი წლის შემდეგ, 1963 წლის 10 თებერვალს წმინდა ექვთიმე თაყაიშვილის დაბადების 100 წლის თავთან დაკავშირებით მისი ნეშტი დიდუბის  პანთეონში გადაასვენეს ისე, რომ კუბო არც აღმოჩნდა გამოსაცვლელი. ექვთიმეს ტანსაცმელი და ფეხსაცმელიც დაცული ყოფილა.

    1987 წლის 22 თებერვალს ლევილიდან თბილისში ჩამოსვენეს და მეუღლის გვერდით დაკრძალეს ნინო პოლტარაცკაია–თაყაიშვილის ნეშტიც.

   კათოლიკოს–პატრიარქ კალისტრატე ცინცაძეს ექვთიმეს სიცოცხლეშივე უთქვამს, იგი წმინდანად ჩასარიცხი კაციაო. ლადო გუდიაშვილსაც აღუნიშნავს " ამნაირ ადამიანებს ძველად ხატავდნენ ტაძრის კედლებზე".

   2002 წლის 17 ოქტომბერს წმინდა სინოდმა ღვთისა და ერის ნება გამოხატა, როცა დაადგინა, რომ წმინდათა დასში შეერაცხა ექვთიმე თაყაიშვილი და ეწოდებინა მისთვის ღვთისკაცი. 
                      

წყარო: "ღვთისკაცი ექვთიმე თაყაიშვილი"
        საიუბილეო კრებული, 2004 წელი.
        
        მასალები ბიოგრაფიისთვის: ავტობიოგრაფია, ექვთიმე თაყაიშვილის     არქივიდან.